تمرکز بیش از حد جمعیت و فعالیت، عمدتاً در بزرگ ترین شهرهای کشورهای در حال توسعه، باعث جذب بخش عمدهای از پتانسیلهای توسعهای این کشورها به این شهرها شده و در نتیجه این شهرها به طور نسبی بیش از حد بزرگ تر از دومین و سومین شهر این کشورها شدهاند. برخی از کشورهای در حال توسعه، برای مقابله با این پدیدة نخست شهری و تبعات سوء آن سیاستها و اقدامات مشخصی را به کار گرفتهاند. در ایران نیز برای جلوگیری از رشد شتابان و فزایندة شهر تهران، از اواسط دهة چهل خورشیدی به بعد، سیاستها و اقدامات متعددی به کارگرفته شده است. در این مقاله سعی می شود تا با به کارگیری روشهای بررسی میزان نخست شهری، برای این سئوال که آیا به کارگیری سیاستهای تمرکززدایی توانستهاند از تمرکز بیش از حدّ فعالیت و جمعیت در تهران بکاهند، پاسخی بیابد. نتایج به دست آمده از این بررسی نشان می دهد که نخست شهری کماکان در کشور وجود دارد. علی رغم این، توزیع نظام شهری کشور از سال 1335 تا 1355 با روند تمرکز بیش از حد و یا نخست شهری بیشتر همراه بوده و از سال 1355 به بعد و تا 1375 به تدریج از تمرکز آن کاسته شده و به سمت توزیع متناسب تری در حال حرکت بوده است و اعمال سیاستهای تمرکززدایی از اواسط دهة 1340 به بعد باعث کاهش میزان نخست شهری تهران شده و در شکلگیری نظام شهری موجود کشور تأثیرگذار بوده است.
)