چکیده:
در دوران اولیة عکاسی در جهان و همچنین در ایران، چون هنوز دستگاه بزرگ سازعکس یا آگراندیسور ابداع نشده بود، عموماً برای آنکه نیاز به عکس‌های بزرگ را برآورده‌سازند، دوربین‌ها را بزرگ می‌ساختند تاشیشه‌های بزرگ در آنها جای گیرد و سپس از روی همان شیشه‌ها، عکس را به طریق‌کنتاکت (تماس مستقیم شیشه بر روی کاعذ) چاپ می‌کردند تا اینکه در سال 1274 ق/1857 م دستگاه آگراندیسور خورشیدی در خارج از کشور ابداع شد. قطعاً این دستگاه سریعاً و در همان سال ها به ایران نرسید. قدیم‌ترین رسالة عکاسی‌دوره ی قاجار که در آنها از بزرگ نمودن عکس یا آگراندیسمان نام برده شده یکی رسالة‌احمد (سال نگارش بین 1290 تا 1300 ق) و دیگری رسالة پاپاریان دواساز (سال نگارش1313 ق) است. ورود اولین دستگاه آگراندیسور را که منبع تأمین روشنایی آن با سوزاندن نفت و یاانرژی از پیل الکتریکی کار می‌کرده است به سال 1305 ق پس از بازگشت میرزا محمد خان‌حشمت الممالک برادر دوست محمد خان مغیر الممالک از فرانسه نسبت می‌دهند. اما با یافتن اسنادی توسط صاحب این قلم مشخص می‌شود که یک دستگاه‌آگراندیسور از سال 1284 ق در عکاس خانة سلطنتی موجود بوده و آقارضا حداقل ازسال 1287 ق با آن دستگاه برای بزرگ نمایی شیشه عکس اقدام نموده است. این اسناد و مدارک برای اولین بار در تاریخ عکاسی ایران مطرح می‌شود.
)