در این پژوهش موضوع نقش معماری در تداعی معانی و انتقال مفاهیم مورد بررسی تجربی قرار گرفته است و طرح مسئله ضرورت تناسب فرم و عملکرد معماری و همچنین اهمیت مسجد به لحاظ نقش خاص آن در نظام اجتماعی زندگی شهری و اهمیت معانی تداعی شده آن. زمینه ساز بررسی معماری بیرونی مسجد به تفکیک دو تیپ سنتی و نوآورانه در جهت تداعی معنا و انتقال مفهوم شد. 14 مسجد - 7 نمونه سنتی و 7 نمونه نوآورانه انتخاب شده اند. 4 گروه پاسخ دهنده به منظور سنجش مفاهیم انتقالی مورد استفاده قرار گرفته اند. آزمون افتراق معنایی ابزار سنجش معانی انتقالی بوده و از روانشناسی ساختار ذهنی فردی برای تدوین صفتهای دو قطبی مورد نیاز در این آزمون بهره جسته شده است.
نتایج اولیه پژوهش نشان می دهد که دو تیپ معماری سنتی و نوآورانه برای استفاده کنندگان قابل تشخیص بوده و در غالب موارد به استثنای گروه جوانان - تیپ سنتی از مطلوبیت بیشتری برای معماری مسجد برخوردار بوده است. ابعاد معنایی شناسایی شده و رابطه آن با ترجیحات محیطی و مصداق ها و نمونه های محیطی آنها به دلیل طولانی شدن مطلب در مقاله ای دیگر ارائه خواهد شد.
)